Lübnan'da yerel para birimi liranın dolar karşısındaki tarihi değer kaybının ardından banknotlar ceplere sığmazken en küçük esnaf dahi para sayma makinesi kullanmak zorunda kalıyor.
Ülkede 2019'dan beri süren ekonomik krizden dolayı Lübnan lirasındaki değer kaybının önüne geçilemiyor. Krizin başlarında 2020'de 1 dolar yaklaşık 1500 lira iken bugünlerde karaborsada 80 bin liranın üzerinde işlem görüyor.
Lübnan'da şu an tedavüldeki en yüksek değere sahip kâğıt para "100 bin" lira. Lübnanlılar krizden önce 100 dolar bozdurduğunda döviz ofisinden aldıkları 150 bin lira için sadece 2 banknot yeterliydi. Şimdiyse ellerine geçen banknot sayısı 80'i aşıyor.
Hâl böyle olunca birçok esnaf vakit kazanmak, yanlış hesap yapmamak için "para sayma makinesi" almaya başladı. Bugün mahalle arasındaki manavlarda bile para sayma makinesi görmek mümkün.
Para makinesi ihtiyacı gibi insanlar ev, iş yeri ve ofislerine bir de kasa almak zorunda kalıyor.
- Yollardaki panolarda "para sayma makinesi ve kasa" reklamları var
Lübnan'da ekonomik krizle beraber ciddi elektrik kesintileri de yaşanmaya başladı. Devlet elektriğinin kesilmesinin ardından güneş enerjisi ile şarj edilen pillere ilgi artmıştı.
Bir dönem ülkenin kent merkezlerinin yanı sıra şehirler arası kara yolları üzerindeki büyük panolarda bu pillerin reklamları yer alıyordu ancak bunun yerini şimdilerde "para sayma makineleri ve kasalar" aldı.
- "En çok para sayma makinesi satılıyor"
Beyrut'un Korniş Mezra bölgesindeki dükkânında elektronik ürünler satan Muhammed Halla, para sayma makinesine artan talepten memnun.
Daha önce 6 ayda sadece bir tane para sayma makinesi satabildiklerini söyleyen Lübnanlı esnaf, "Dükkânımızda birçok elektronik ürün var ancak şu an en çok para sayma makinesi satılıyor. Şu sıralar ayda 4 tane satıyorum." dedi.
Lübnan'da parayı saymanın ve korumanın çok farklı bir boyut kazandığını dile getiren Halla, "Bu makinelere neredeyse herkesin artık ihtiyacı var. Evde, işte, ofiste kullanılıyor. Şu an para saymak kasa önünde büyük vakit kaybı." diye konuştu.
- "Lira artık elle sayılacak durumda değil"
Beyrut'un Hamra bölgesinde bir kebapçıda kasada görev yapan Ahmet Zekeriya da günün önemli kısmını müşterilerden gelen parayı saymakla geçirdiğini söyledi.
Krizden önce müşteriden aldığı parayı, banknot adedinin az olmasından dolayı çok rahat bir şekilde elle sayabildiğini belirten Zekeriya, "Ancak şimdi birkaç dürüm ve içecek alırsa hemen parayı makine ile saymamız gerekiyor çünkü yetişemiyoruz. Lira artık elle sayılacak durumda değil." dedi.
- Paralar evde küçük bir çekmece veya çantaya dahi sığmıyor
Para kasası satın almak için bir mağazaya gelen Beyrutlu Ahmed Sabah da liranın artan hacminden dolayı artık parayı evdeki küçük bir çekmece, çanta veya gözde saklayamadıklarını ifade etti.
Sabah, "Eğer şu an evde 500 dolarınız varsa bu parayı saklamak veya korumak için kesinlikle bir kasaya ihtiyacınız var. Daha önce 500 doları bozdurunca cebinize rahatlıkla sığıyordu ve saklaması da oldukça kolaydı. Hacim olarak yer kaplamıyordu. Ancak durum çok değişti. Bu yüzden herkes kasaya yöneldi. Herkesin evinde artık bir kasası olmak zorunda." dedi.
- Fiyatlar dolar ancak ödeme lirayla
Lübnan'da 2020'den beri ithal edilen tüm ürünlerin fiyatı dolar üzerinden belirleniyor. Liranın dolar karşısındaki sürekli değer kaybı nedeniyle özellikle market işletmecileri ve diğer esnaf neredeyse her gün fiyat etiketlerini değiştirmek zorunda kalıyordu.
Lübnan Ekonomi Bakanlığı ithal edilen ürünlerin fiyatının 1 Mart'tan itibaren lira yerine dolar olarak yazılmasına karar verdi.
Başta marketler olmak üzere neredeyse ülkedeki tüm sektörlerde ürünlerin fiyatları dolar üzerinden hesaplanırken faturası o günkü kur üzerinden liraya dönüştürülüp müşterinin önüne konuluyor.
(AA)
Emra Can YILDIRIM