Cezayir’in doğusundaki Avras (Aures) dağlarında yer alan Tagith bölgesi, özgürlük ve bağımsızlık hedefiyle Fransız sömürgeciliğine karşı 68 yıl önce devrimin başladığı yer olarak biliniyor.
Fransa'nın Afrika kıtasındaki sömürgeci tarihinin en yeni ve en vahşi örneğini teşkil eden Cezayir, yaklaşık 1,5 milyon cana mal olan bağımsızlık mücadelesini 1 Kasım 1954'te başlattı.
Ülkedeki 132 yıllık işgal ve sömürge yönetimi, 5 Temmuz 1962'de bitti.
Cezayir, 8 yıl süren bağımsızlık savaşıyla bu uğurda en ağır bedel ödeyen ülkelerden biri olarak kabul edilirken, yaşanan büyük acılar Fransa'nın Afrika'dan çekilirken bıraktığı "kara leke" olarak tarihe geçti.
Cezayir'e göre, Fransız sömürgesi, ülkenin servetini yağmalaması ve ulusal kimliğini yok etme girişimlerinin yanı sıra arkasında 5 milyondan fazla şehit ve şehit ailesi bıraktı.
Bağımsızlığın 60. yıl dönümü
Bugün Fransız sömürgeciliğine karşı “Onurlu bir tarih ve yeni bir dönem” sloganıyla 60’ıncı bağımsızlık yıl dönümünü kutlayan Cezayir’in doğusundaki Batna kenti kırsalında bulunan Tagith bölgesi, 68 yıl önce başlayan kurtuluş savaşında Fransız işgalcilere ilk merminin sıkıldığı yer olarak tarihte yerini aldı.
Fransız sömürgeciliği, 1 Kasım 1954'te başlayan Cezayir devrimi hazırlıklarının zamanlaması ve gizliliği karşısında şok olurken, Tagith’in toprağı devrimcilerin ilk harekatına yuva oldu.
Kimilerine göre Tagith ismi M.Ö. 145 yılında buradan geçen Roma askeri birliğinin adından gelirken, kimilerine göre de Berbericedeki (Amazig dili) taş kelimesini anltıyor.
Fransa sömürgesi altında zulüm yılları
Fransa, yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti’nin himayesinde kalan Cezayir'i 1830'da işgal etti.
Kuzey Afrika'daki diğer sömürgelerin aksine Cezayir'i topraklarına katan Paris, buraya 1 milyona yakın yerleşimci göndererek kalıcılığını garantiledi.
Fransa'nın iki dünya savaşı ve diğer askeri operasyonlarında daha fazla özerklik vaadiyle silah altına soktuğu Cezayirliler, ülkelerine geri döndüklerinde, Fransız sömürge yönetimince ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmeye sürdürdüler. Cezayirlilerin eşit şartlarda siyasi temsil çabaları da en kanlı ve vahşi biçimde bastırıldı.
Turistlerin uğrak yeri: Devrimin Tagith’i
Avras dağlarının eteğinde, Batna kentine bağlı Tikkut kentinin kırsalında yer alan Tagith’te bugün bulunan anıtın üzerinde, “Tagith: 1 Kasım Devriminin başlangıç noktası” sözü ve bu süreçte hayatını kaybeden şehitlerin adları yer alıyor.
Batna şehir merkezinden ayrıldıktan sonra yol, ilerledikçe yüksekliği artan bir dağ yolu Tagith'e çıkıyor. Evlad-ı Musa köyünün yanı başındaki Tagith’e giden yol, zaman zaman kayısı tarlaları ve palmiye vahalarıyla süsleniyor.
AA ekibi, bugün yerli turistlerin uğrak yeri haline gelen Tagith’in devrimde oynadığı rolü uzmanlarla konuştu.
6 komutan ve devrimin ilk kıvılcımı
Batna Üniversitesinden Modern Tarih Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Profesör Doktor Hamal Mesrahi, Tagith bölgesinin işgal ordusuna karşı ilk operasyonun yapıldığı yer olduğunun altını çizdi.
Cezayirli akademisyen, "Tikkut beldesinde benzer iki yer daha var. Burada telefon hatları kesiliyor, köprü havaya uçuruluyor ve Fransız ordusuna ait bir askeri kışlaya ateş edilmeye başlanıyor." ifadelerini kullandı.
Mesrahi, "1 Kasım 1954 gecesi kurtuluş devriminin patlak vermesi yalnızca Batna'da olmadı. Mustafa Bin Bulid, Murad Diduş, Kerim Belkasım, Rabih Baytat, Arabi Bin Mehidi ve Muhammed Budiyaf’tan oluşan 6 lider tarafından planlanan silahlı devrim harekatı ülkenin dört bir tarafında başlamıştı." dedi.
Neden Tagith?
Gazeteci ve tarihçi Salih Suudi de, devrimin kritik komutanlarından Mustafa Bin Bulid'in devrim ateşinin yakılmasından kısa süre önce Tagith’in yer aldığı Evlad-ı Musa’da bölge temsilcileriyle bir araya gelerek Batna, Biskra ve Hanşala şehirlerinde devrimci gruplara silah dağıtılması talimatı verdiğini söyledi.
Suudi, Tagith bölgesinin bulunduğu Evlad-ı Musa köyünün güvenli ve müstahkem bir stratejik lokasyona sahip olduğuna ve Bin Bulid ile yardımcılarının devrimin patlak vermesinden saatler önce burada oldıuklarına dikkati çekti.
Suudi, "Burası özellikle tarih ve turizm açısından büyük bir sembolizme sahip. Bölge bugün kurtuluş devriminin tarihiyle ilgilenenlerin uğrak yeri haline geldi." ifadelerini kullandı.
Batna Valiliği Kültür Uzmanı Hamide Şuşan ise, bölgenin simgesel öneminin büyük olduğunun altını çizerek, "Tagith, zulüm ve sömürüye karşı mücadeleyi ve direnişi simgelediği için Cezayirliler için büyük bir tarihi öneme sahiptir." ifadelerini kullandı.
Vatanlarını Fransız sömürgeciliğinden kurtarmak için yüz binlerce Cezayirlinin şehit düştüğünü anımsatan Şuşan, "Tarihi Tagith bölgesi, Cezayir halkının sömürgeciliği reddetmesinin ve düşmana karşı birleşmesinin hikayesini anlatıyor." dedi.
1,5 milyon cana mal olan bağımsızlık
Cezayir, 8 yıllık mücadelenin ardından Temmuz 1962'de gerçekleştirilen oylama ile yüzde 99,72 "evet" ile bağımsızlığına ulaştı.
Ülkede yıllar süren insanlık dışı mücadelede, yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetti, milyonlarca insan yuvasından oldu.
Emra Can YILDIRIM