Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in ev sahipliğinde Astana’daki Kongre Merkezi'nde gerçekleştirilen zirveye Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Türkmenistan Devlet Başkanı Serdar Berdimuhamedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev katıldı.
İlk önce dar formattaki toplantıda bir araya gelen liderlerin görüşmesi basına kapalı gerçekleşti.
Kazakistan Cumhurbaşkanlığı Basın Ofisi’nden yapılan açıklamaya göre Tokayev, yaptığı konuşmada, liderleri misafirperver Kazakistan topraklarında ağırlamaktan duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
Tokayev, Berdimuhamedov’un BDT’nin Yüksek Konsey Toplantısı'na ilk kez katıldığını belirterek, “Burada bulunan meslektaşlarım ve şahsım adına size hoş geldiniz ve görevinizde başarılar diliyoruz.” dedi.
Küresel iklim değişikliğinin özellikle BDT sınırlarında su kaynakları sorununa yol açtığını kaydeden Tokayev, bu alanda üye ülkeler arasında ortak yol haritasının hazırlanması gerektiğini vurguladı.
Tokayev, mevcut jeopolitik gerilim döneminde bölgede istikrarı sağlamak adına karşılıklı güveni güçlendirmek için daha fazla çaba sarf edilmesi gerektiğine dikkati çekti.
Bunun yanı sıra BDT halklarını yakınlaştırmak amacıyla kültürel alandaki iş birliği konularının da gündemde olacağını aktaran Tokayev, bu bağlamda Rusçayı yaygınlaştırmak için Birleşmiş Milletler örneğinde bir uluslararası kuruluşun oluşturulmasını önerdi.
Tokayev, “Rusçayı iyi konuşan Asya, Avrupa ya da Latin Amerika gibi birçok ülkenin bu organizasyona dahil olacağına inanıyorum.” diye konuştu.
Kazakistan olarak BDT çerçevesinde gözlemci statüsüyle yer almak isteyen diğer ülkelere katılma fırsatı verilmesi gerektiğini doğru bulduklarını vurgulayan Tokayev, “Bugün ayrıca Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütünde (KGAÖ) BDT’ye gözlemci statüsü verilmesi kararı, cumhurbaşkanlarının değerlendirmesine sunuldu. Yine ön görüşmede anladığım kadarıyla herhangi bir itiraz varsa bunlar yapılabilir ve o vakit onları dinlemekle yükümlüyüz. Kazakistan, bu karara olumlu bakıyor.” ifadelerini kullandı.
- "Macron'un Karabağ ile ilgili açıklamaları yanlış"
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın BDT ülkeleri ile ilişkilerini değerlendirerek, "Yaptırım baskısına rağmen BDT ülkeleri ile ekonomik ilişkilerimiz sürekli genişliyor. Rusya'nın BDT ülkeleri ile ticaret hacmi, geçen yıl yüzde 30, bu yılın ilk yarısında daha yüzde 7 arttı ve 46 milyar dolara ulaştı. Ticaret hacmi geçen yıl 96 milyar dolara ulaşmıştı." dedi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un "Rusya'nın Karabağ meselesini Güney Kafkasya'daki durumu istikrarsızlaştırmak için kullandığı" yönündeki açıklamasını değerlendiren Putin, "Bu açıklamalarda meselenin gidişatıyla ilgili anlayışın olmadığını düşünüyorum. Anlaşılan, Macron'un tarafların pozisyonları hakkında bilgisi yok. Bu açıklamalar yanlış hatta ve hatta sapıkça yapıldı. Bu nedenle, bu açıklamalar kabul edilemez." dedi.
Macron ile konuyu ele alacaklarını söyleyen Putin, Rusya'nın tüm meseleleri çözme yönünde davranış sergilediğini savundu.
Putin, BDT alanındaki meselelerin, "iyi niyet" prensipleri çerçevesinde çözülmesi gerektiğini vurguladı.
BDT ülke liderlerini yıl sonunda Rusya'nın St. Petersburg kentinde yapılacak gayriresmi toplantıya davet eden Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın da Moskova'ya ziyarette bulunmalarını teklif etti.
- Mirziyoyev, 2024'te Semerkant’ın BDT’nin kültür başkenti adaylığını açıkladı
Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, dünyadaki karmaşık durum, artan gerilimler ve stratejik belirsizliğin sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasına yönelik ortak çabaların birleştirilmesini gerektirdiğini kaydetti.
Yeni lojistik koridorların geliştirilmesinin önemini vurgulayan Mirziyoyev, ülkelerin ulaşım sistemine yönelik ciddi tehditler göz önüne alındığında, iş birliği içinde yeni lojistik koridorların geliştirilmesinin son derece önemli olduğunu dile getirdi.
Mirziyoyev, bu çerçevede “Tirmiz - Mezari-Şerif - Kabil - Peşaver" ve "Çin - Kırgızistan - Özbekistan" demir yollarının BDT bölgesini önemli bir kıtalararası ulaşım zinciri haline getirmeye yardımcı olacağını vurguladı.
Mirziyoyev, ayrıca St. Petersburg'un 2023'te BDT'nin kültür başkenti ilan edilmesi kararını desteklediklerini kaydederek, 2024 yılında Semerkant’ın BDT’nin kültür başkenti adaylığını açıkladı.
- Caparov’dan sınırların dokunulmazlığı vurgusu
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, zirvede ülkelerin birbirlerinin toprak bütünlüğüne ve mevcut sınırların dokunulmazlığına saygı göstermesi gerektiğini vurguladı.
Topluluğun büyük jeopolitik değişikliklerin olduğu bir dönemde kurulduğunu hatırlatan Caparov, halen geçerli olan prensiplerin yer aldığı 8 Aralık 1991 tarihli BDT'nin kurulmasına ilişkin anlaşmaya, 21 Aralık 1991 Alma-Ata Deklarasyonu'na, 22 Ocak 1993 tarihli BDT Tüzüğü'ne, BDT'nin 15 Nisan 1994 tarihli "Bağımsız Devletler Topluluğu Üyesi Devletlerin Egemenlik, Toprak Bütünlüğü ve Sınırlarının Dokunulmazlığına Uyma" başlıklı Moskova Bildirgesi’ne dikkati çekti.
Caparov, topluluğun devletler arasında dostluk, iyi komşuluk ve karşılıklı yarar sağlayan iş birliği ilişkilerinin daha da geliştirilmesi ve güçlendirilmesinin temel ve sarsılmaz ilkesi temelinde kurulduğunun altını çizdi.
Birbirinin toprak bütünlüğüne ve mevcut sınırların dokunulmazlığına saygı ilkesine dikkati çeken Caparov, Kırgız tarafının tartışmalı konuların yalnızca barışçıl yollarla, siyasi ve diplomatik yöntemlerle çözülmesi gerektiği konusundaki değişmez tutumuna bağlı olduğunu vurguladı.
Caparov, Kırgız tarafının gelecek yıl ülkesinin BDT dönem başkanlığı döneminde, BDT üye ülkeleri arasında iyi komşuluk ve güvene dayalı ilişkilerin güçlendirilmesine büyük önem vereceğini, aynı zamanda iklim değişikliği, güvenlik ve sürdürülebilir kalkınma konuları ile doğrudan bağlantılı çevre sorunlarına öncelik verileceğini sözlerine ekledi.
Zirve kapsamında BDT’ye üye ülkeler arasında çevre, güvenlik, beşeri alanlar dahil bir dizi alanda iş birliği anlaşması imzalandı.
Gelecek BDT Yüksek Konsey Toplantısı'nın 13 Ekim 2023'te Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’te yapılması kararlaştırıldı.
(AA)
Emra Can YILDIRIM